Xem “Tây Du Ký” chúng ta đều biết sư phụ đầu tiên truyền dạy cho Tôn Ngộ không 72 phép thần thông chính là Bồ Đề Tổ Sư. Nhưng cả trong truyện và thực tế đều không có nói rõ lai lịch của vị cao nhân bí ẩn này.
Một tiểu thuyết thần thoại khác là “Phong Thần Diễn Nghĩa”, kỳ thực có liên quan rất lớn đến “Tây Du Ký”. Hai bộ truyện này đều được viết ra vào thời nhà Minh. Mặc dù nội dung nói về những thời đại khác nhau nhưng những nhân vật bên trong lại có sự liên quan chặt chẽ. Ví như Lý Tịnh, Na Tra, Mộc Tra, Dương Tiễn… đều có mặt ở trong cả hai bộ truyện này.
Văn Thù, Phổ Hiền, Quan Âm, ba vị Bồ Tát này đều là đệ tử của Nguyên Thủy Thiên Tôn trong “Phong Thần Diễn Nghĩa”. Nguyên Thủy Thiên Tôn được dân gian lưu truyền rằng chính là Bàn Cổ khai thiên tịch địa trong truyền thuyết cổ đại của Trung Hoa.
Như vậy có thể thấy rằng, một số thần tiên trước đó là đệ tử của những đại thần tiên của dân tộc Hoa Hạ. Sau này khi Phật Thích Ca Mâu Ni sáng lập ra Phật giáo, những thần tiên này “du học” và trở thành đệ tử của Phật Như Lai.
Vậy còn Tôn Ngộ Không thì sao? Đầu tiên là bái Bồ Đề Tổ Sư làm sư phụ, sau đó bái Đường Tăng làm sư phụ, sau lại tu thành chính quả, trở thành Đấu Chiến Thắng Phật, được quy về là đệ tử của Phật Như Lai. Như vậy, Tôn Ngộ Không đã tu hành trong vài môn pháp khác nhau.
Trong “Tây Du Ký”, Bồ Đề Lão Tổ đã từng nói với Tôn Ngộ Không như sau: “Ngươi từ bây giờ, định sinh bất lương, dù cho ngươi có hành hung, gây tai họa như thế nào, cũng không được nói là đệ tử của ta. Bằng không, ngươi chỉ cần nói nửa chữ thì ta cũng đã biết rồi, ta sẽ lột da tróc xương con khỉ nhà ngươi, phân thần hồn của người ra làm 9 khúc, cho người vạn kiếp không thể thoát thân được”.
Như chúng ta đã biết trong Tây Du Ký, ngoài Phật Tổ Như Lai ra, thì chẳng ai còn có thể có bản lĩnh nắm giữ sinh tử của Tôn Ngộ Không như thế này. Điều này cho thấy lai lịch của Bồ Đề Tổ Sư quả thực là không tầm thường, thần thông quảng đại, đã nhìn thấy trước được tương lai của Tôn Ngộ Không.
Bồ Đề Tổ Sư trong“Tây Du Ký” ẩn cư tại Tây Ngưu Hạ Châu, ở trong “Linh Đài Phương Thốn sơn, Tà Nguyệt Tam Tinh động”. “Linh Đài Phương Thốn sơn” gọi tắt bằng chữ đầu và chữ cuối là “Linh sơn”, “Tà Nguyệt Tam Tinh” chính là vật trên thiên thượng, ám chỉ “bầu trời”. Hợp nhất chúng lại chính là: “Thiên Thượng Linh Sơn”.Mà như chúng ta biết, Phật Tổ Như Lai cũng cư ngụ tại Thiên Ngưu Hạ Châu, trong chùa Đại Lôi Âm ở “Thiên Trúc Linh Sơn”. Tên hai ngọn núi này là giống nhau, đây liệu có phải là sự trùng hợp?
Như vậy, Bồ Đề Tổ Sư và Phật Tổ Như Lai có thể liên quan đến nhau. Trong lần đầu tiên Tôn Ngộ Không nhìn thấy Bồ Đề Tổ Sư, tác giả Ngô Thừa Ân đã miêu tả như sau:
“Nhìn thấy Bồ Đề Tổ sư ngồi ngay ngắn nghiêm trang trên bệ, ở phía dưới, hai bên có 30 tiểu tiên đứng hầu. Quả nhiên là: ‘Kim tiên đại giác sạch ghê, Phương Tây diệu tướng Bồ Đề tổ Sư. Không sinh diệt, đức cao xa, Thần tròn khí vẹn rất là từ bi. Chân như bản tính an vi. Tự nhiên không tịch, tùy nghi biến dời. Trang nghiêm thọ sánh đất trời, Pháp sư muôn kiếp sáng ngời là đây. (“Tây Du Ký” – Hồi thứ nhất).
Có thể thấy, Bồ Đề tổ sư cũng là một vị tôn giả Tây phương. Trong “Phong Thần Diễn Nghĩa” cũng có vị Chuẩn Đề đạo nhân, khi xuất hiện cũng được mô tả giống hệt như vậy. Điều này nói lên rằng Bồ Đề Tổ Sư và Chuẩn Đề đạo nhân chính là một. Vậy Chuẩn Đề đạo nhân là ai?
Trong “Phong Thần Diễn Nghĩa”, Chuẩn Đề đạo nhân có vị sư huynh tên là Tiếp Dẫn đạo nhân. Trong chương thứ 78 của “Phong Thần Diễn Nghĩa” có miêu tả về Tiếp Dẫn đạo nhân như sau: “Đại tiên đi chân trần táo lê hương, chân đạp tường mây càng dị thường; 12 đài sen diễn pháp bảo, bát đức bên cạnh ao hiện bạch quang. Thọ thông thiên địa ngôn phi sai, phúc tỷ hồng ba thuyết há cuồng; tu thành xá lợi minh thai tức, thanh nhàn cực lạc là Tây phương”.
Phật Tổ Như Lai khi xuất hiện trong “Tây Du Ký” cũng được miêu tả giống hệt đoạn văn trên. Còn có rất nhiều nhân tố khác nữa đều cho thấy rằng Tiếp Dẫn đạo nhân chính là Phật Tổ Như Lai, người kiến lập ra Phật giáo vào thời sau đó. Tây phương giáo ở đây chính là tiền thân của Phật giáo.
Đến bây giờ thì đáp án đã hé lộ, Chuẩn Đề đạo nhân là sư đệ của Tiếp Dẫn đạo nhân, Tiếp Dẫn đạo nhân cũng chính là Phật Như Lai đời sau này. Chuẩn Đề đạo nhân chính là Bồ Đề Tổ Sư, và Bồ Đề Tổ Sư chính là sư đệ của Phật Như Lai. Chẳng thế mà khi Tôn Ngộ Không đại náo thiên cung thì chỉ có Như Lai là có thể trị được, vì nguyên lai Tôn Ngộ Không là đệ tử của sư đệ mình.
Tiếp Dẫn đạo nhân và Chuẩn Đề đạo nhân đã từng cùng nhau chấp chưởng, nắm giữ Tây phương giáo. Sau này Như Lai tu thành kim thân 6 trượng, kiến lập nên Phật giáo, thôn tính Tây phương giáo. Bồ Đề Tổ Sư từ đó cũng ẩn cư trên núi tên là “Linh Đài Phương Thốn”, sau này tự lập ra đạo quan (miếu đạo sĩ) tu thân dưỡng tính, ngoài những người dân ở trong núi thì không ai biết ông ở đâu.